Joy en Jaap zijn beiden directeur van een basisschool met een Samen naar School klas. Toen zij destijds werden gevraagd of hun school hiervoor open stond, zeiden zij volmondig JA. Waarom eigenlijk? Wat voegt een Samen naar School klas toe voor leerlingen en leerkrachten? En hoe gaat de samenwerking?
Joy Brattinga is directeur van van RKBS De Geldershof in Nijmegen. In 2014 kreeg ze een mailtje van Esther de Bruijn van Stichting Liz. Ze was op zoek naar een lokaal voor haar Samen naar School klas. Joy: “Esthers initiatief kwam op het goede moment. Wij hadden eerder een aanmelding gehad van een kindje in een rolstoel. Door onze koudwatervrees durfden we het toen niet aan. Dat voelde achteraf niet goed. Ik wilde laten zien dat een kind dat er misschien wat anders uitziet of beperkingen heeft, ook gewoon een kind is en een leuke speelkameraad kan zijn. Met de komst van de Samen naar School klas kreeg ik die kans én kwam de expertise meteen mee”.
Ook Jaap Hus, directeur van PCBS De Fontein in Den Helder stond meteen open voor het idee van Kim Hartman van Kinderdagcentrum De Troubadour. “Voor ons was het relatief een kleine stap”, vertelt Jaap, “de kinderen van het KDC speelden al regelmatig met onze leerlingen op het schoolplein. Dat ze een plek wilden ín de school lag dan ook voor de hand”.
Visie
Het Samen naar School concept past binnen de visie van beide scholen. Beide scholen hebben een christelijke identiteit waarbij respect voor anderen, maatschappelijke betrokkenheid en burgerschap belangrijke waarden zijn. Jaap Hus: “We proberen op de locaties van Stichting Kopwerk alle leerlingen die richting speciaal onderwijs zouden gaan op onze school te houden. Joy sluit daarbij aan. “Onze visie als brede school is dat we zoveel mogelijk alle kinderen uit deze wijk een passend aanbod van opvang en onderwijs kunnen geven. Dus daar past de Samen naar School klas naadloos in”.
Draagvlak
Nu kun je als directeur van de school enthousiast zijn voor een plan, je wilt ook dat het omarmd wordt door het team, de medezeggenschapsraad en het schoolbestuur. Jaap: “Onze leerkrachten waren vanaf het begin enthousiast omdat we positieve ervaringen hadden met meespelen op het schoolplein en meedoen met activiteiten. De oudergeleding van de MR had wat vragen over risico’s en kans op agressie. Iedereen dacht goed mee. Uiteindelijk was het geen moeilijke beslissing. Ik stond er zelf heel erg achter en dan is het belangrijk om de neuzen dezelfde kant op te krijgen. Dat ging vrij makkelijk”.
Voor Joy was het iets lastiger om consensus binnen het team te krijgen. Ze nodigde Esther uit om tijdens meerdere studiedagen het team te informeren, maar de onbekendheid met kinderen met een beperking bleef een rol spelen. Joy: “Enkele leerkrachten voelden zich niet gemakkelijk bij een kind dat anders is en vreesden dat het ten koste zou gaan van de aandacht voor de anderen kinderen. En ook al vertelde Esther dat het kind altijd vergezeld zou worden door een begeleider, het lukte niet om de zorgen weg te nemen. Dat kon alleen door het in de praktijk te laten zien”. Uiteindelijk heeft Joy de knoop doorgehakt en gezegd: ‘We gaan het gewoon doen’. De kinderen van de Samen naar School klas konden aansluiten bij de leerkrachten die enthousiast waren, de anderen mochten nee zeggen. “Zonder consensus maar met voldoende draagvlak zijn we gestart”, zegt Joy, “en nu vindt iedereen het een goed idee. De afspraken over wie welk kind in zijn groep ontvangt en wanneer lopen allemaal vanzelf, daar heb ik geen bemoeienis mee. En de leerkracht die de meeste reserves had, is nu onze grootste ambassadeur”.
Samenwerking
Vanaf het eerste moment is het doel van de samenwerking om de kinderen van de school en de Samen naar School klas met elkaar in contact te brengen. Door elkaar te ontmoeten op het schoolplein ontstaan samen-speelmomenten. Kerst, Sinterklaas en Pasen worden samen gevierd. “Maar”, zegt Jaap, “het gaat niet alleen om samen spelen, het gaat ook om samen in de klas zijn en meedoen. De mate waarin is natuurlijk afhankelijk van het kind. Wat de kinderen van de Samen naar School klas mee kunnen doen, doen ze mee. Als ze niet actief mee kunnen doen, kunnen ze wel mee-beleven. Dat hebben we in de praktijk ervaren. Het moet vooral op een natuurlijke manier gaan. En het geeft niet als het een keertje niet lukt omdat een kind de prikkels van de klas bijvoorbeeld niet aankan”.
“We hebben eerst bekeken welke groep qua structuur het meest geschikt was om hiermee te beginnen. Maar natuurlijk staat of valt het ook met de leerkracht die zich er prettig bij moet voelen en het niet erg moet vinden dat er een begeleider in de klas komt, want dat is altijd het geval. Het voordeel daarvan is dat je daarmee extra expertise in je klas hebt en een leerkracht aan de begeleider kan vragen: wat zie jij bij dit kind uit mij klas? Begeleiders en leerkrachten kijken samen naar de leerlingen. We hebben vragen over en weer. En als er leermiddelen nodig zijn in de Samen naar School klas, dan delen we dat. Door goed contact versterk je elkaar”.
Dat is ook de ervaring van basisschool De Geldershof. De kinderen van de Samen naar School klas sluiten aan bij de reguliere groepen en daarnaast zijn de kinderen van de school ook betrokken bij activiteiten in de Samen naar School klas. Zo gaan kinderen uit de bovenbouw er bijvoorbeeld voorlezen.
Daarnaast is de Samen naar School klas opgenomen in het brede school verband. Joy vertelt hierover: “Wij waren al een brede school met tussenschoolse- en buitenschoolse opvang en het kinderdagverblijf. Daar is de Samen naar School klas van Stichting Liz aan toegevoegd. In het kernteam hebben we periodiek overleg met alle partners in dit gebouw, waarbij we praktische zaken op elkaar afstemmen, zoals de afspraken over de maatregelen rondom Corona. Ook in het ambitiedocument voor de brede school is de Samen naar School klas opgenomen. We hebben gezamenlijke scholingsmomenten voor bijvoorbeeld ehbo of communicatie met ouders. Zo geven we de samenwerking gestalte en zijn we met elkaar meer dan de som der delen”.
Meerwaarde
De Samen naar School klas heeft meerwaarde voor iedereen. Voor de leerkrachten, de leerlingen en voor de directeur zelf. Maar ook voor de ouders van de leerlingen van de school en de kinderen van de Samen naar School klas en ouders. “Door de komst van de Samen naar School klas zijn we een beetje uit onze onderwijsbubbel gekomen”, vindt Joy, “We hebben hierdoor andere medewerkers in onze school en het is het leuk om met hen in contact te komen. Medewerkers hebben hun blik verbreed.
Onze leerkrachten hebben verschillen ervaren en leren waarderen. Een leerkracht zei mij laatst: ‘Eerst voelde ik er niet zoveel voor, maar nu ben ik erg enthousiast’. Doordat de kinderen met een beperking aansluiten in de klassen hebben leerkrachten de kinderen met een beperking en hun ouders leren kennen. We zien dat de leerkrachten erg meeleven met de ouders die zich zó inzetten voor hun kind. We hebben veel respect voor hen gekregen”.
De verbreding van de blik van leerkrachten herkent Jaap ook: “Hun expertise is wat verruimd doordat ze dat ze af en toe overleggen met de begeleiders van de Samen naar School klas. Daardoor is er meer ruimte voor ander gedrag van leerlingen; wordt het wat meer geaccepteerd. Mits het natuurlijk geen gevaar oplevert voor medeleerlingen of het kind zelf”.
Leerkrachten merken op dat de kinderen in de klas een andere kant van zichzelf laten zien. Kwaliteiten die je anders misschien niet zou zien. Joy somt op: “Zoals open staan voor de ander, zorgzaam zijn, willen helpen, het heel interessant vinden, kwaliteiten die je anders niet ziet, zie je nu ineens wel. De kinderen willen graag iets betekenen voor een ander”.
“En kinderen leren dat iedereen verschillend mag zijn. Want er zijn veel manieren waarop je je anders kan voelen, bijvoorbeeld omdat je anders denkt of voelt. Of omdat je andere interesses hebt of een ander uiterlijk. Een andere godsdienst of gebruiken thuis. Of omdat je thuissituatie anders is. Kinderen kunnen zich daardoor een buitenbeentje voelen. Maar juist door die verschillen zijn we als school completer. En daarom is de belangrijkste boodschap van onze school: iedereen hoort erbij”.
Dat is ook de ervaring van De Fontein. Dat dit bijzonder is merkt Jaap als hij ouders rondleidt die een school zoeken voor hun kind. Hij vertelt dan uitgebreid over wat er op school allemaal mogelijk is. “Dan zie ik ouders wel nadenken. Ze vinden het een mooi initiatief. Of ouders specifiek voor ons kiezen vanwege de Samen naar School klas? Dat heb ik nog niet van ze terug gehoord. Andersom ook niet. Eerlijk gezegd vraag ik er ook niet naar”.
De betrokkenheid van ouders ervaarde Joy toen er een meisje met Downsyndroom vanuit de Samen naar School klas instroomde in de kleutergroep: Op de eerste informatieavond voor ouders heeft haar moeder een presentatie gegeven over wat het betekent om een kind met Downsyndroom te hebben. Wat de kenmerken zijn, maar ook waarom zij het belangrijk vindt dat haar dochter in een reguliere klas zit. Dat verhaal heeft de ouders van die groep veel inzicht gegeven en ze kregen hart voor het kind en haar moeder. Het leidde tot een saamhorigheid van die ouders: wij gaan samen zorgen dat dit gaat lukken! Dat was een emotioneel moment. ‘It takes a village to raise a child’!”
En tenslotte zien de directeuren ook de meerwaarde voor de kinderen van de Samen naar School klassen en hun ouders. Jaap: “We zien dat er ook door het mee-beleven groei mogelijk is. Kinderen die in het begin helemaal niet communiceerden zien we nu meer reageren, oogcontact maken, hun hand opsteken, proberen je te roepen. We hebben geleerd om daar alert op zijn om geen signalen te missen”.
“We kregen een keer een moeder van een van de kinderen op school, ze huilde omdat haar dochter op straat door een aantal leerlingen gedag was gezegd; ze hadden haar naam genoemd. Dat was voor haar zó bijzonder, dat had ze nog nooit meegemaakt”.
“Wat ik me daardoor ben gaan realiseren,” sluit Joy daarop aan, “Is wat een zorg het voor ouders is als ze een kind hebben met ernstige beperkingen; de hoeveelheid tijd die het kost en de tegenslagen die ze meemaken. Hoe fijn is het dan als je kind met broertjes en zusjes mee naar school kan. Je loopt al tegen zoveel muren op en dan zijn lichtpuntjes heel belangrijk. Een Samen naar School klas is zo’n lichtpuntje”.
Succesfactoren
Wat vinden Joy en Jaap belangrijke succesfactoren voor de samenwerking tussen de school en de Samen naar School klas?
- Directie
- draagt visie op inclusie uit
- neemt enthousiast leiding en verantwoordelijkheid
- zorgt voor draagvlak in het team en ook bij bestuur
- zorgt voor facilitering van het team dat de gewenste samenwerking gaat realiseren.
- Team
- zet de samenwerking in gang met een aantal enthousiaste koplopers uit het team
- heeft een open en flexibele houding ten opzichte van het samenwerkingsproces
- Voorbereiding
- bezoek een Samen naar School klas
- besteed bij een oriënterend bezoek ook aandacht aan belemmeringen en hindernissen
- besteed aandacht aan de totale toegankelijkheid van het schoolgebouw
- zorg ervoor dat het lokaal waarin de Samen naar School klas wordt gehuisvest op een gunstige locatie in de school ligt en daardoor echt onderdeel van de school is.
- Samenwerking School – Samen naar School klas
- kies in het begin voor de meest kansrijke inclusiemomenten, rekening houdend met de mogelijkheden van de leerling en die van de klas
- breidt het aantal inclusiemomenten geleidelijk uit
- houdt er rekening mee dat behalve de leerling ook een begeleider in de klas aanwezig is
- een bewezen succesfactor is de omvang van de Samen naar School klas (gemiddeld 6 leerlingen); het aantal leerlingen heeft invloed op de mix die er kan ontstaan met de leerlingen van de school
- bouw de uitwisseling met de Samen naar School klas geleidelijk op en geef het proces de tijd om zich natuurlijk en werkende weg te ontwikkelen
- besteed aandacht aan wederzijdse verwachtingen en heb daar bewust aandacht voor in besprekingen en evaluaties.
