Bij ‘Stichting Kanz’ in Heerhugowaard kunnen de leerlingen vanaf september 2017 als leerling worden ingeschreven bij de school. Dat is een nieuwe ontwikkeling: tot nu toe was Samen naar School voor de wet geen onderwijs en moesten de leerlingen ontheven zijn uit de leerplicht. Ook andere Samen naar School klassen zijn bezig met de stap naar officieel onderwijs.
Stichting Kanz werkt nu nauw samen met de Montessorischool waarin de klas gevestigd is, en met het Samenwerkingsverband Noord Kennemerland en stichting de Blauwe Loper (het bestuur van de school). Dankzij deze samenwerking kunnen de leerlingen met een beperking formeel ingeschreven worden bij de school. Dit betekent dat de Samen naar School klas erkenning krijgt als kwalitatief goede vorm van onderwijs voor deze groep kinderen. Het Samenwerkingsverband gaat de klassen helpen financieren en de buurtschool wordt verantwoordelijk voor de kwaliteit van het onderwijs aan ook de kinderen met ernstige beperkingen.
De ontwikkeling is bijzonder omdat het om kinderen gaat die traditioneel in Nederland zijn vrijgesteld van leerplicht vanwege de zorgintensiteit van hun handicap. Op dit moment zijn er ruim vijfduizend kinderen met beperkingen die vanwege hun handicap of ziekte een vrijstelling hebben van leerplicht. Ze gaan noch naar een gewone, noch naar een speciale school. Doorgaans bezoeken ze een kinderdagcentrum uit de zorg.
In Nederland zijn inmiddels ruim twintig Samen naar school klassen voor deze kinderen. Ze zijn opgericht door ouders of zorgprofessionals die wilden dat óók kinderen met ernstige beperking onderwijs krijgen op een school in de buurt, samen met broertjes, zusjes en buurtgenootjes zonder beperking. Omdat de Samen naar School klassen in het gebouw van een gewone buurtschool zitten, ontstaat in de praktijk nauwe samenwerking tussen school en de speciale groep, gaan zorgbegeleiders en leerkrachten nauw samenwerken, en volgen de kinderen met en zonder beperking lessen bij elkaar. Hoewel de samenwerking intensief is, waren de organisatie en financiën tot nu toe volledig gescheiden.
De Samen naar School klassen worden gefinancierd uit zorggelden (doorgaans van gemeente of zorgkantoor). De financiering uit alleen zorggeld is vaak krap. Er kunnen geen lessen of een bevoegde leerkracht volledig uit worden gefinancierd. Ook de samenwerking met de gewone school en de huur van het gebouw kunnen (mogen zelfs niet) uit zorggeld worden betaald. Daarnaast gaat dan vrijwel het gehele zorgbudget op aan de Samen naar School klas en blijft er voor hulp thuis weinig over. Stichting Kanz, die de Samen naar School klas in Heerhugowaard heeft opgericht, zocht daarom nadrukkelijk overleg met het Samenwerkingsverband en vroeg om financiering van het onderwijsgedeelte van de Samen naar School klas.
Het Samenwerkingsverband kon niet onmiddellijk financiering toezeggen. Wettelijk gezien mag het samenwerkingsverband geen geld besteden aan kinderen die formeel geen school bezoeken. Inschrijven op de Montessorisschool zou dus voorwaarde zijn voor financiering. Een extra complicatie is dat het Samenwerkingsverband vervolgens moest besluiten hoeveel geld ingezet wordt voor de ondersteuning van de leerlingen met beperking. Alleen bij verwijzing naar een speciale school liggen de bedragen wettelijk vast. In dit geval gaat om kinderen die ofwel zijn geweigerd in speciaal onderwijs of waarvan de ouders besloten dat een speciale school niet passend zou zijn voor hun kind.
In dit geval heeft het Samenwerkingsverband besloten (na uitvoerig onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de manier van werken in de Samen naar School klas) dat voor de kinderen met handicap een budget wordt ingezet dat ze ook zouden krijgen indien ze naar een speciale school zouden zijn gegaan. Rob Naarden, coördinator bedrijfsvoering bij het Samenwerkingsverband, vindt dat een logische keuze: “Deze kinderen waren vrijgesteld van leerplicht en dus kostten ze ons tot nu toe niets, maar ze hebben recht op onderwijs en zijn toelaatbaar voor speciaal onderwijs. Als ze dan daadwerkelijk naar de speciale school gaan, dan zou het samenwerkingsverband dat budget moeten betalen aan de speciale school. Dan kunnen we datzelfde geld óók inzetten in de Samen naar School klas”, legt hij uit.
Het Samenwerkingsverband vermoedt dat er een licht aanzuigende werking kan uitgaan van de constructie. Ouders kiezen wellicht liever voor een Samen naar School klas in hun eigen buurt, dan voor een speciale school ver weg. “Er zit echter een natuurlijke begrenzing aan. Je kunt niet op een gewone school vier of vijf Samen naar School klassen creëren waarvoor de kinderen uit de wijde omgeving komen. Als andere ouders dit ook willen, zouden we toch moeten zoeken naar een school in hun eigen buurt die bereid is dit te organiseren.”
Er zijn meer Samen naar School klassen die bezig zijn om vergelijkbare afspraken te maken. De klas in Groningen heeft bijvoorbeeld gesprekken met het Samenwerkingsverband. En in Nijmegen stromen kinderen vanuit de Samen naar School klassen van stichting LIZ individueel in op de gewone school met extra ondersteuning in de vorm van een onderwijszorgarrangement van het Samenwerkingsverband uit die regio.
